Młyn Djabelski. Biografia dzieła zapomnianego

Młyn Djabelski. Biografia dzieła zapomnianego

Młyn Djabelski to „opera filmowa” Ludomira Różyckiego, której premiera odbyła się w 1931 roku w Teatrze Wielkim w Poznaniu. Z wielu powodów, o których chcemy opowiedzieć w kolejnych wpisach na tym blogu oraz w spektaklu wieńczącym nasz projekt, dzieło to nie zostało już nigdy więcej wystawione na scenie.

Z dostępnych do dziś fragmentów – pokreślonej reżyserskim lub inspicjenckim ołówkiem kopii libretta-scenariusza i rękopisu wyciągu fortepianowego pierwszych czterech aktów – można wyobrazić sobie, że sceniczna realizacja tej niezwykle nowoczesnej opery stanowi ogromne wyzwanie. W recenzjach z lat trzydziestych zwracają natomiast uwagę próby przyporządkowania tego dzieła, zaklasyfikowania go do jakiegoś gatunku – dla jednych jest to raczej operetka, gdyż zawiera w sobie tematy i formy muzyczne bliższe popularnej, masowej rozrywce, dla innych Zeitoper, czyli rodzaj muzycznej ilustracji aktualnej rzeczywistości i wpisanych w nią problemów społecznych. Określenia te w pewnym sensie obniżały status Djabelskiego Młyna jako opery i kpiły z ambicji kompozytora, który idąc z duchem czasu stworzył przecież „operę-film”, a w wywiadach czy za pośrednictwem postaci występujących w Młynie zgłaszał pretensję do hollywoodzkiej wręcz kariery. Niewielu wówczas pojmowało totalność tego projektu, w który wkradała się postmodernistyczna już prawie świadomość fragmentaryzacji życia jednostki i dziejów ludzkości i takaż umiejętność grania formami i konwencjami z różnych rejestrów kultury.

Tytuł jako metafora rozpędzonej, uzależnionej od technologii, chaotycznej codzienności staje się jednocześnie trafnym określeniem gatunkowym tego dzieła, a dla nas inspiracją, by w badaniu formy odkryć strategie Różyckiego (i współtwórców jego opery), przy pomocy których nazywał on rzeczywistość, rejestrował jej rytm, dramatyzował relacje międzyludzkie i wydobywał z nich afekty, odzwierciedlające wciąż aktualną prawdę o ludziach i doświadczaniu życia.

Młyn Djabelski. Biografia dzieła zapomnianego, to projekt badawczo-artystyczny (artistic-research), który zestawia tamtą wrażliwość i artystyczne sposoby jej ekspresji z naszymi aktualnymi poglądami na twórczość, na proces powstawania dzieła, będącego reprezentacją/przedstawieniem jakiegoś wycinka codzienności (lub jej całości w totalnym skrócie – w syntetycznej metaforze czy analitycznej metonimii…). Deklarowane „badanie” (research), skupione wokół tego futurystycznego i futurologicznego wręcz projektu Ludomira Różyckiego, dostarcza pretekstu, inspiracji i materiału dla działania twórczego naszego zespołu.

Podczas pierwszych prób, na początku kwietnia, powstał scenariusz, nad którym pracowaliśmy wspólnie.

Krzysztof Cicheński, Julia Kosek, Hubert Walawski