Trzynasty Znak

Trzynasty Znak

Projekt pary autorów Jacka Sienkiewicza i Lukáša Jiřički Trzynasty znak koncentruje się na opracowaniu spuścizny artystycznej czeskiego malarza, pisarza, drzeworytca i grafika Josefa Váchala (1884-1969). Váchal to jeden z wielkich soliterów czeskiej kultury, jego twórczość w dużej mierze wykracza poza współczesne mody i trendy, choć bliski jest mu symbolizm, ekspresjonizm, ale także kultura baroku. Váchal, który na czele swojego życia interesował się hermetyzmem, okultyzmem, magią, ale także światowymi religiami, zawsze oscylował między szacunkiem a sarkazmem, pragnieniem silnego modelu inspiracji, a także bluźnierstwem i czarnym humorem. Muzyk Sienkiewicz i reżyser Jiřička postanowili skupić się na jego pracy marginalnej, która zresztą nie ma parametrów dzieła docelowego. Váchal skupił się głównie na sporządzaniu horoskopów nie tylko dla siebie, ale także dla przyjaciół w dziesiątkach XX wieku, rysowaniu diagramów w książkach czytanych przez siebie, pisaniu komentarzy, zagęszczaniu stron sigiliami oraz znakami magicznymi.

Te mniej znane interwencje, na przykład w książce teosofki Bławatskiej, a także horoskopy i strony narysowane przez magiczne postacie, można zidentyfikować nie tylko jako graficzne, ale także tekstowe partytury do powstania performatywnego i muzycznego dzieła. Kompozycja Trzynasty znak, która powstaje w ramach Placówki Instytutu Teatralnego, opiera się na bezpośrednich źródłach wizualnych czeskiego artysty i pisarza Josefa Váchala, którego niespokojny i charakter reprezentuje się tym, że artystycznie ingerował w publikowane książki swoich ulubionych autorów, uzupełniając ich teozoficzne, spirytystyczne teksty własnymi artystycznymi i werbalnymi komentarzami na pograniczu szacunku i szyderstwa. Wiele z tych diagramów, a także jego wykres przedstawiający przerażające doświadczenia wojny 1917 roku na tle astrologii, może być również postrzegano jako rodzaj inspirującej partytury wizualnej do przetwarzania muzycznego i dramatycznego. Oryginalne teksty naprzykład Bławatskiej, wraz z interwencjami Váchala, pełnią tu rolę palimpsestu, w którym przenikają się języki o różnej jakości, rozmaitym porządku. Istnieją również przeplatane horoskopy z prawdziwymi wydarzeniami i postaciami. Kompozycja Trzynasty znak oferuje zatem dźwiękową i głosową interpretację tych nawet hermetycznych, okultystycznych sposobów postrzegania rzeczywistości poprzez magiczne i astrologiczne podejścia. 



Obsada aktorów – Klara Bielawka, Mirosław Zbrojewicz oraz wokalista, który potrafi pracować z szerokim wachlarzem tzw. poszerzonych technik, Antoni Beksiak, to gwarancja mocnego performansu wokalnego. Reżyser Lukáš Jiřička i kompozytor Jacek Sienkiewicz pracowali już z triem nad kompozycją „Próżnia prześwietlona” na podstawie tekstów Witkacego i Malinowskiego. Tutaj jednak ich twórczość wokalno-aktorska dochodzi do bardziej skrajnych pozycji, gdyż stają się bezpośrednio współautorami tkanki wokalnej utworu. Forma przyjmie formę trzynastu krótszych kompozycji, które będą oparte na interpretacji horoskopów zodiaku, który zazwyczaj ma dwanaście kluczowych postaci. Trzynasta cyfra jest tutaj liczbą spekulacyjną. Obrót ziemi zwalnia, czas zostaje dodany. Żyjemy w epoce, kiedy trzeba będzie wprowadzić nowy znak na wydłużający się czas – znak Wężownika. Będzie można to usłyszeć tutaj. O ile każdy określony horoskop można zinterpretować muzycznie, przypisać mu dźwiękowy charakter, o tyle trzynasta kompozycja będzie miała charakter propozycji nowego układu świata.

Josef Vachal